لزوم تبدیل زمین های فقیر به مزرعه های غنی خورشیدی

محمد علی رسول کارشناس ارشد محیط زیست و انرژی در یادداشتی نوشت: یکی از مشکلات درزمینه ی تأمین برق از طریق انرژی خورشیدی، زمین مناسب و کافی برای احداث و جایگذاری تجهیزات خورشیدی (پنل، اینورتر و ...) می‌باشد. زمین مناسب برای این منظور، زمینی است که اولاً وسعت کافی برای احداث نیروگاه یا مزرعه خورشیدی را داشته باشد، ثانیا شیب مناسب و تا حد امکان مسطح باشد و در نهایت نزدیک به مراکز مسکونی اعم از شهرها یا روستاها باشد.

معضل کمبود زمین مناسب در اروپا به معنی کمبود فضای مناسب و کمبود زمین‌های مسطح و عاری از پوشش گیاهی مفید مانند جنگل‌ها، زمین‌های کشاورزی و مراتع غنی، بسیار مشهود است. به طوری که کشور آلمان با دارا بودن نیروگاه‌های اتمی و فسیلی برای تولید برق، به فکر اجاره صحرای سینا برای نصب پنل های خورشیدی جهت تولید برق و انتقال آن به آن کشور افتاده است. کمبود فضای مناسب برای نصب تجهیزات خورشیدی در کشورهای اروپایی و شرق آسیایی برای مصارف خانگی، با نصب پنل های خورشیدی بر روی سطح پشت‌بام‌ها و پارکینگ‌های مسقف (با رعایت زاویه تابش) حل کرده‌اند. هر چند با وجود چنین مشکلاتی در این کشور ها، شاهد ساخت نیروگاه های خورشیدی بزرگ با ظرفیت های مختلف هستیم که از فضاهای مستعد محدود در کشورشان حداکثر استفاده را کرده اند.

اما آیا این مشکل کمبود زمینهای مستعد برای نیروگاه خورشیدی در ایران نیز یک معضل است؟!

ایران حدود 32 میلیون هکتار بیابان و کویر (تپه‌ها و پشته‌های ماسه ای، دق‌های رسی، اراضی شور و نمکزار و...) دارد. از طرف دیگر ایران دارای 16 میلیون هکتار مراتع فقیر (عاری از پوشش گیاهی غنی و مفید) است. با توجه به عدم دسترس بودن، شرایط بد جوی و دوری از مراکز مسکونی این پهنه‌های وسیع، بدون کاربری خواهند ماند. تنها بخشی از این مراتع فقیر در نزدیکی شهرها و روستاها و مراکز مسکونی در 18 استان کشور قرار دارد که این مقدار چیزی حدود یک‌میلیون هکتار است و توانایی احداث و اجرای نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت‌های بالا را خواهند داشت.

اگر تنها 100 هزار هکتار از این یک میلیون هکتار مراتع فقیر در طرح توسعه آتی و چشم انداز بعدی کشور به احداث نیروگاه خورشیدی و تأمین برق از این نیروی خدادادی اختصاص داده شوند؛ چیزی حدود 50 هزار مگاوات ساعت، انرژی خورشیدی تولید خواهد شد. این مقدار تولید، در سال معادل صد میلیون مگاوات است که برابر با نیمی از مصرف برق کشور در سال 2016 میلادی خواهد بود.

با عنایت به این مسئله که 94 درصد از کل برق تولید شده در ایران با استفاده از سوخت فسیلی (نفت و گاز طبیعی) است، اختصاص دادن چنین طرحی میزان مصرف سوخت فسیلی را به نصف در این زمینه کاهش خواهد داد. از منظر دیگر با جلوگیری از سوختنِ سوخت‌های فسیلی جهت تولید نیروی برق، از افزایش آلودگی‌های زیست محیطی که طی چند سال آینده روندی تجمعی خواهند داشت، جلوگیری خواهد کرد. میزان صرفه جویی در سوخت فسیلی چیزی حدود 250 میلیارد لیتر سوخت فسیلی خواهد بود که از سوختن آن‌ها و تبدیل به آلاینده‌های زیست محیطی جلوگیری خواهد شد.

نکته بسیار حائز اهمیت دیگر این است که با این کار از مصرف 15 میلیون مترمکعب آب در فرآیند تولید برق در نیروگاه‌ها جلوگیری خواهد شد که با توجه به شرایط ذخایر آب و خشک‌سالی های پیاپی کشور امری بسیار حیاتی است.

درنهایت معضل این روزهای کشور در تمامی صنایع مشکل سرمایه‌گذاری در این بخش است که با توجه به مساعدت‌هایی که وزارت نیرو و سازمان انرژی‌های تجدیدذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) انجام داده‌اند در سال گذشته شاهد ورود سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی در این امر بوده‌ایم؛ اما این روند باید با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند تا اکوسیستم و محیط زیست شهری و طبیعی ایران با سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها، ایران را به سوی فاجعه‌ای زیست محیطی پیش نبرد.

در انتها می‌توان امید داشت که در سایه تدابیر نظام جمهوری اسلامی ایران این موهبت خدادادی با همت مسئولان باعث به وجود آمدن ایرانی بهتر؛ سالم‌تر و پیشرفته‌تر درزمینهٔ برق و انرژی‌های تجدید پذیر شود و این پیش بینی به تحقق بپیوندد.